ვალერიან ვეკუა: "შვიდი საყვირი" (წინათქმა)

ქარტეხილებთან ჭიდილი

ჩინური წყევლაა-"საინტერესო დროს გეცხოვროსო". ვფიქრობ, აროდეს იმაზე უფრო საინტერესო ჟამი არ დასდგომია კაცობრიობას, ვიდრე დღევანდელობაა. თანამედროვეობა კი ამართლებს ამ დიდი ხალხის ბრძნულად განჭვრეტილი გამონათქვამის ძირითად არსს. ერთი შეხედვით, ყოველივე რბილად აღსაქმელი ეჩვენება ადამიანს. თუმცა, ღრმა დაკვირვება საპირისპირო შედეგს გვაძლევს და მაშინ აშკარა ხდება ჩვენი უმეცრება. აქ განმსაზღვრელი მნიშვნელობა ენიჭება ბიბლიურ ფორმულას: "ვისაც ყური აქვს, ისმინოს", რამეთუ ოდენ ჭეშმარიტების მცოდნენი ეზიარებიან სიბრძნეს და ამით ენიჭებათ მათ თეთრის თეთრად და შავის შავად დანახვის უნარი.

დღეს, როდესაც კიდევ ერთი ათასწლეული გალია ქართველმა ერმა; დღეს როდესაც ისევ და ისევ გოლგოთის გზაზე ვიმყოფებით და ვიწრო ბილიკებით მწვერვალისკენ აღმასვლას განვაგრძობთ (სამწუხაროდ, მოცემულ მომენტში მხოლოდ ინერტული მოძრაობაა სახეზე); დღეს, როდესაც მთელი მსოფლიო აქამდე არნახულ ქაოსს მოუცავს, კავკასიის მარგალიტს-საქართველოს-სულიერი ოაზისის ფუნქცია არ დაუკარგავს! ეს მისია მას ოდითგან აქვს დანათლული... მიუხედავად იმისა, რომ აქ, გეორგიაში, ქაჯთა თავბრუდამხვევი ფერხული ტრიალებს და ბოროტეულნი ეშმაკის მანქანებით ცდილობენ ძველთაძველი მოდგმის აღგვა პირისაგან მიწისა, მაინც არ ჩამკვდარა ჩვენში კულტურული ცხოვრება, რაც ღვთისმშობლის წილხვედრი ქვეყნის სამომავლო არსებობის ერთ-ერთი არსებითი გარანტია.

რა გადაგვარჩენს?..
სადაა ხსნა?..

აი, ის საჭირბოროტო კითხვები, რომელნიც რახანია, გვაწუხებენ. პასუხიც მზადაა: ახლა მხოლოდ და მხოლოდ მართლმადიდებლური ქრისტიანობის (sic), განათლებისა (sic) და კულტურის (sic) აღორძინება გადაგვარჩენს და ხსნასაც სხვაგან ვერსად ვიპოვით, თუ არ ჩვენში. ამგვარი ტრიადის განხორციელებას საქართველოს მისტიური მერმისი საჭიროებს, რამეთუ მოაწია ჟამმა...

სწორედ, მოსალოდნელი "ახალი დღის" შეგრძნებით იხსნება ვალერიან ვეკუას მესამე პოეტური კრებული "შვიდი საყვირი". აპოკალიფსური სუნთქვით გაჯერებული ლექსები ნათელ წარმოდგენას გვიქმნიან, თუ რაოდენ აქვს ავტორს აღქმულ-გააზრებული რთული თანამედროვეობა:

"აფეთქდა გული, აზრი აფეთქდა,
აფეთქდა გონი!!!
ამას რას ვხედავ-გადარეულა კაცობრიობა...
განა მე ვცდები?!.
ასეა, მგონი!..."

ბიბლიას დასესხებულ პოეტს უფრო უადვილდება ნარ-ეკლის გაკაფვა თავის სავალ გზაზე როგორც შემოქმედებაში, ასევე ცხოვრებაში. წმინდა წერილები ეხმარება ვალერიან ვეკუას, საფუძვლიანად ჩაწვდეს აწმყოსა და წარსულს, ხოლო ეს უკანასკნელი-მომავლის გარკვეული კონტურების მოხაზვაში. შორეულ ნამყოში ნაწინასწარმეტყველევის რწმენით აღვსილი იმედიანად მოელის მოსახდენს, გარდაუვალს...

"რაც დაწერილა, მჯერა".
("მჯერა")

"დაველოდები ჟამს,
რადგან მომავლის მწამს".
("დაველოდები ჟამს")

"მწყემსო, შემოჰკარ
იმედის ზარი".
("იმედის ზარი")

რეველაციური პერიოდი ილაოსებური ტკივილებითაა ნიშანდობლივი, რომლის კვალსაც ყველგან წავაწყდებით. რაზე მეტყველებს კაცობრიობის დროში განფენილი ეპილეფსიური ყოფა? განა, რა უნდა მოჰყვეს ამ თავაწყვეტილ სრბოლას?
უკანასკნელი მწუხრია...
უნდა იშვას "ახალი დღე", მისტიკური ალიონი...

განახლებული მზის ამობრწყინებას ელიან ქრისტეთი განმსჭვალულ რაინდთა სულები. ამად, მთავარია არა მარტო ის, თუ რა ხდება, არამედ ისიც, თუ რამდენად მეტი გადარჩება-თავიდანვე ასე იყო წინასწარგამიზნული:

"უფალო, გვიხსენ,
თუ ტრიალებს ჩარხი უკუღმა
და ილეწება კოლხთა თავზე
კალო სიკვდილის,
ან ძახილია ანგელოზთა
შვიდი საყვირის"
("შვიდი საყვირი")

არცერთი ლექსი ისე არ მიანიშნებს ვალერიან ვეკუას პირად "მე"-ზე, როგორც "კრედო", "მინდობილი იმედის სხივზე" და "ღვინობისთვე". მათში მთელი სისრულითაა ასახული ავტორის პიროვნება, მისი შემმართებელი, მხნე, დამოუკიდებელი და უღალატო ხასიათი. ცხოვრების ქარტეხილებთან ჭიდილში დაღლილს, მაგრამ არა დამარცხებულს, ჯერაც შესწევს თავისი წილი სარეველას ამოძირკვის ძალი. არსებული ქაოტური და ცოდვითსავსე დინების მხედველი ეკითხება საკუთარ თავს:

"მტკივა და მიკვირს,
მე-ამდაგვარი,
რად გახდა კაცი
ასე სხვაგვარი?.."
("დროს რაღას ვერჩი?")

ამად, ძნელია ამგვარ აწმყოში დაყოვნება, რაც წარსულთან ხშირი სტუმრობის მიზეზი ხდება. რომანტიკულ-მელანქოლიური მომენტი ლაიტმოტივად გასდევს ვალერიან ვეკუას თანდათან უფრო მზარდ შემოქმედებას, რადგანაც მხოლოდ მოგონებებში დარჩნენ სიამტკბილობით გატარებული წლები. დღეს კი მათი უკან გამოხმობა ოდენ ფიქრებშია შესაძლებელი:

"ჟამმა გამძარცვა,
არ შემიბრალა,
წლებმა წამართვეს,
ღმერთმა რაც მომცა.
მეც ღვინითსავსე
მიჭირავს თასი
და სიჭაბუკის
ნაკვალევს ვლოცავ..."
("ნაკვალევს ვლოცავ")

თუმცა, მიუხედავად ამოდენა ტრაგიზმისა, ავტორი მაინც ერთგული რჩება მშვენიერების, სილამაზის, სიყვარულის, იდუმალების, განუმეორებლობის. სხვაგვარად ვერ შეიქმნებოდა "ჰოი, ნანა", "სევდის ტაძარი", "დევნილი კოლხის ფიქრები", "შვიდი საყვირი":

"როგორ არ შევსვა სადღეგრძელო ეკლიან ვარდზე,
რომლის სადარი არსად არის ამ ქვეყანაზე".
("მთვარიან ღამეს")

ერთი ასპექტის შესახებ: მოცემული კრებულის კითხვისას ზოგჯერ თვალშისაცემი ხდება ლექსთა ტექნიკურ-სტილისტური გაუმართაობა; ადგილი აქვს რითმათა არაკეთილხმოვანებას. ჯერ კიდევ არ ჩანს ამ უკანასკნელთა ჩამოქნილი, თუნდაც ორიგინალური სახე; დომინირებს ავტორისათვის ნიშანდობლივი დიონისური ბორგვა (ერთ-ერთი აუცულებელი, მაგრამ არა ყოვლისმომცველი საწყისი ხელოვანში) აპოლონიური ნათლის, სიმაღლის გარეშე. სამაგიეროდ, ამ ვაკუუმის ხარჯზე ნახევარსაუკუნეგადაცილებული შემოქმედის ქმნილებებში იგრძნობა ბუნებრივი, თავისთავადი დინამიურობა, ხოლო ლირიკაში უფრო და უფრო მატულობს შინაგანი მუსიკალურობა, რაც უკვე სწორი გეზია და რასაც უცილოდ საინტერესო დადგენამდე მივყავართ. ამ ტიპის ლექსებია "ჩემი მამიდა", "ვოი, ნანა", "ღვინობისთვე", "შვიდი საყვირი", "ვთხოვ მაცხოვარს", "შემოჰკრეს ზარი" და სხვა. აი, ერთ-ერთი მათგანიც:

"მე დავიბადე ღვინობისთვეს, ტრფიალი ღვინის,
მხიბლავს, როდესაც პირმცინარე ვაზი მიღიმის.
ღვინო სითხეა ღვთაებრივი, სისხლი მაცხოვრის,
ვსვამ სადღეგრძელოს ძმობისა და კაცურ-კაცობის.
უფალს ვთხოვ მხოლოდ, პური მომცეს ჩემი არსობის,
შორს, ფუფუნებავ, სათავე ხარ არარაობის.

ვის რას ვუშავებ, თუ ფაცხის სითბო მირჩევნია სითბოს ქარვასლის
და იავნანის ჰანგებზე გაზრდილს
მინდა, მესხუროს უკვდავების ცრემლები ვაზის.
ვიყო ტყვექმნილი ღვინისა და ქალის სინაზის,
მოძმე ბახუსის,
ძუძუ, რომელსაც უწოვია თურმე ავაზის.

ღვინო სითხეა ღვთაებრივი, სისხლი მაცხოვრის,
ამიტომ შევსვამ სადღეგრძელოს ძმობისა და კაცურ-კაცობის".
("ღვინობისთვე")

... ასწლეულების შემდეგაც კი მშვიდობა დამალულია კავკასიისაგან. მოსვენება აქვს დაკარგული დედამიწის ამ უმშვენიერესი და უიდუმალესი კუთხის თაურ მოდგმას. უხსოვარი დროიდან სისხლის ღვარი სდის ორზღვასშუამოქცეულ სამოთხეს, მაგრამ მედგრად იბრძვის მომავლისათვის თარგამოსიანთა სახლი, რადგან საჭირო დრომდე მიღწევაშია ჩვენი მოწოდება, ჩვენი მოვალეობა. გუშინ ქართველი ერი იქნევდა ხმალს კავკასიური მზის უკვდავებისათვის, დღეს კი-მოძმე ვაინახი ერი. შედეგი ერთია: ჯერხნობით მსხვერპლი, მაგრამ მსხვერპლი ხსნისათვის, გაბრწყინებისათვის:

"ნიკოფსიიდან
გლოვის ზარია
დარუბანდამდე,
გეორგიანნი
ვლიან გოლგოთით
მერეთმოსვლამდე".
("ო. ოდაბადევ")

იარებისაგან დასუსტებულია გეორგიანელთა სამკვიდრო; აფხაზეთია ასეთი იარა, სამაჩაბლოა ასეთი იარა და ყველა ეს ჭრილობა უვერაგესი ფორმით მოგვაყენეს ჩვენ, ქრისტიანებს:

"ვარ გაყიდული კოლხი,
ოდაც წამართვეს, ქოხიც,
ზღვაც წამართვეს და მიწაც,
ღმერთო, მებრძოდნენ ჯვრითაც!..."
("ღმერთო, მებრძოდნენ ჯვრითაც")

ყოველივე ამის შემდეგ, განა შერჩება მტერს თავისი ნამოქმედარი? განა, არ მოაწია ჟამმა? სად წაუვლენ განკითხვის სიმძიმეს, რომელიც აუტანელ ტანჯვად ექცევათ (ყოველივე ეს ბოროტების დახშულ რაობაზე მეტყველებს)? ვალერიან ვეკუას ასეთი პასუხი აქვს:

"ჰოი ნანა და ლილე,
საუკუნეებს ილევს,
დღეს დუმს სვანური კოშკი,
დუმს ოპიზა და ოშკი.

ვეღარ გატეხენ თეთნულდს,
ვეღარ მოდრეკენ უშბას,
წარბი შეუკრავთ კუშტად,
უნდათ ბევრის თქმა, უნდათ..."
("ჰოი ნანა და ლილე")

აქვეა შესანიშნავი შინაარსის კომპოზიცია, რომელშიც ფოკუსისებურად იყრის თავს ჩვენი მოდგმის დიდების ჭეშმარიტი, დაფარული მატიანე:

"ჯვრითა და სანთლით,
უტას საჭრეთლით
და სვეტიცხოვლით,
"ვეფხისტყაოსნით",
კაბადოკიით,
ანტიოქიით
და გინდაც რვალით,
წმინდა გრაალით,
მაცხოვრის ხვედრით,
ჯვარცმით, აღდგომით
მოვალთ გოლგოთით,
უფლის წყალობით
და ქართვლის დედით
უკუნისამდე უკუნისით
კიდევაც ვივლით!"
("კიდევაც ვივლით")

მოველოდეთ აღდგომასა მკვდრეთით...
უფალი იყოს ჩვენი შემწე.
გვფარავდეს ღმერთი!
ამენ!

კონსტანტინე ვეკუა
ქ. თბილისი. გეორგია